หนทางในการพ้นทุกข์

ความทุกข์เกิดได้ทุกเมื่อ แต่ก่อนจะเข้าใจความทุกข์ เราควรมาทำความเข้าใจเรื่องทุกข์กันเสียก่อน ทุกข์ หรือ ทุกขัง ในความเข้าใจของผมไม่ต้องไปเปิดหนังสือหรือตำราไหนมาอ้างอิง เพราะผมเข้าใจแบบนี้ ซึ่งใครๆ ก็รู้กันได้ดีไม่ต้องเป็นทางการ ทุกข์ก็คือ ทุกสิ่งทุกอย่างที่ทำให้ใจเราไม่ปกติ ไม่ว่าจะเกิดอาการใดๆ ก็ตาม

ไม่ว่าอาการนั้นจะทำให้ใจเรายินดี ดีใจ หรือ เสียใจ ฯลฯ โดยไม่ได้เป็นอาการปกติ สิ่งนั้นก็คือทุกข์ทั้งหมด แล้วสิ่งที่จะทำให้เกิดทุกข์ได้ก็คือ การไม่ปล่อยวางทุกข์นั้นเสีย คือ ขังทุกข์ไว้ หรือ ทุกขัง / ขังทุกข์ เมื่อไม่ยอมปล่อยก็เป็นทุกข์ แล้วจะทำอย่างไรให้ตัวเองพ้นทุกข์ มันก็แค่ปล่อยวาง รู้สึกยินดีหรือไม่ยินดีแล้วปล่อยไป จบ…

ดูเหมือนมันจะง่าย แต่คนเราจะเกิดทุกข์ได้ทุกเมื่อและทำให้พ้นทุกข์นั้นยาก ยกตัวอย่างซักหนึ่งกรณี ในเรื่องทุกข์นี้ คือ การตำเหนิติเตียนผู้อื่นทำให้ตนเองเป็นทุกข์ ความหมายคือ ไปด่าคนอื่น ไปติเตียนคนอื่น แทนที่คนที่โดนด่าโดนติเตียนนั้นจะเป็นทุกข์ เราเสียเองที่กลับเป็นทุกข์ซะเอง การตำหนิติเตียนผู้อื่นเป็นสิ่งไม่ควรทำ แต่หากจำเป็นก็ต้องทำด้วยความระมัดระวังอย่างที่สุด ในทางพุทธศาสนานั้นถือเป็นการทำให้ตนเองเป็นทุกข์อย่างร้ายแรง แทนที่จะแก้ไขคนอื่นเราควรแก้ไขที่ตัวเราเองให้พ้นทุกข์

การตำหนิติเตียนผู้อื่น แม้เขาจะผิดจริงหรือไม่ผิดก็ตาม ก็ถือเป็นการไปก่อกวนจิตใจทั้งตัวเขาและตนเองให้ขุ่นมัวไปด้วย และเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้เกิดทุกข์ เพราะฉะนั้นแล้วควรพิจารณาตนเองเป็นอันดับแรก แนวทางพุทธศาสนานั้นเน้นในเรื่องการคิดและรู้จักตนเองมากกว่าการไปใส่ใจในผู้อื่น

ไม่มีใครชอบถูกตำหนิหรือดุด่า เพราะการแสดงออกถึงความไม่พอใจหรือเกลียดชัง ถ้าเขายอมรับและนำไปแก้ไขก็ดีไป แต่ถ้าเขาไม่ยอมรับหรือโกรธที่ถูกตำหนิก็จะกลายเป็นการทำลายความสัมพันธ์ หรืออาจจะสร้างศัตรูให้ตนเองแบบไม่รู้ตัว คนบางคนจะเก็บเอาคำตำหนินั้นไว้ในใจไม่แสดงออกมา ก็เป็นการสร้างความทุกข์ใจให้ตนเองที่ไม่มีเหตุผลเลย เพราะอีกฝ่ายหนึ่งก็ไม่ได้รู้เรื่องอะไรด้วย มีแต่เราที่คิดอยู่ฝ่ายเดียว ทำให้จิตใจขุ่นมัววุ่นวายไม่จบไม่สิ้น

เหตุผลที่คนจะมีการตำหนิติเตียนผู้อื่น

มีอะไรบ้างลองมาดูกัน และควรทำอย่างไรเพื่อจะหักห้ามใจไว้

• เป็นคนรักความยุติธรรม ไม่ชอบโดนเอาเปรียบ เช่นเห็นคนไม่มีมารยาทในการขับรถ ชอบแซงคิว ชอบคุยเสียงดัง หรือเห็นความไม่ยุติธรรม คนพวกนี้มักจะตำหนิติเตียนคนอื่นทั้งออกนอกหน้าและเก็บไว้ในใจเป็นการครุ่นคิดเจ็บแค้น
• เป็นคนหวังดี อยากให้ผู้อื่นเลิกพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม เช่น เป็นเพื่อน เป็นญาติ เป็นคนรู้จัก หรือลูกหลานตนเอง อยากจะให้คนอื่นเป็นคนดีมีระเบียบและน่ารัก
• เป็นคนที่ต้องทำตามหน้าที่ เพราะเป็นผู้รักษากฏ หรือมีหน้าที่ ที่ต้องรักษาระเบียบเพื่อความเป็นระเบียบเรียบร้อย
• เป็นคนอคติสูง ถือตัว รังเกียจคนที่ไม่ถูกชะตาหรือต่างกับตนเอง
• เป็นคนเจ้าคิดเจ้าแค้น ให้อภัยคนอื่นยาก ชอบถือโทษโกรธเคียง ไม่เว้นแม้แต่เรื่องเล็กๆ เจ้าระเบียบ เป็นคนขี้รำคาญ

ปรับเปลี่ยนแนวคิดชีวิตไม่เป็นทุกข์

ถ้าเป็นคนรักในความยุติธรรม ก็ต้องคิดปรับใหม่ ว่าคนที่ทำให้เราเป็นทุกข์นั้นโดยพื้นฐานเป็นคนหยาบ เห็นแก่ตัว ไม่ยอมทำตามกติกา ไม่มีมารยาท ถ้าเราไปโมโหใส่เขา ไปตำหนิติเตียนเขา เราก็จะอารมเสียเปล่าๆ เพราะคนพวกนี้ส่วนใหญ่ไม่แคร์สื่อ เพราะถ้าเค้ามีความละอายเค้าคงจะไม่ทำ หรือคิดไปในทำนองว่า เค้าคงมีเหตุผลของเค้า เราอย่าเอามาเป็นทุกข์จะดีกว่า ถ้าเรื่องใหญ่ๆ ก็ปล่อยให้กฏหมายจัดการไป

ถ้าเป็นคนหวังดีเกินไป ก็ควรเปลี่ยนจากการตำหนิติเตียนเขาเป็นการแนะนำและสั่งสอนด้วยความปรารถนาดีแทน แต่ก็ต้องหาวิธีหรือกุศโลบายที่แยบยลที่จะทำให้เขาคิดได้และยอมรับได้ และจบได้สวย วิธีนี้อาจนำไปใช้กับกรณีแรกก็ได้

ถ้าเป็นคนที่ต้องทำตามหน้าที่ ขัดไม่ได้ ก็ให้ทำในเชิงป้องกัน เช่น ประกาศให้ทราบโดยทั่วถึงกันถึงกฏและระเบียบที่ทุกคนต้องปฏิบัติตาม จัดการฝึกอบรมให้เข้าใจ หากมีการทำผิดก็ควรจะอธิบายให้ทราบด้วยเหตุผล ไม่ตำหนิติเตียนด้วยความโมโห หากขัดขืนก็ควรลงโทษตามวินัยที่กำหนดไว้

ถ้าคุณเป็นคนที่มีอคติสูง ถือตัว รังเกียจคนอื่นที่ไม่เหมือนตนด้วยมาตรฐานของตนเอง ควรจะหัดฝึกความถ่อมตัว ยอมแพ้ลงเสียบ้าง ให้ถือว่าต่างคนต่างมีอิสระ และมีวิธีคิดในการดำรงชีวิตต่างๆ เป็นของตนเอง อย่าไปตำหนิคนอื่นในเรื่องที่ไม่เกี่ยวกับตัวเอง ถ้าเขามีส่วนทำให้เราได้รับผลกระทบไปด้วยก็ต้องหาทางป้องกันตัวเอง อดทน อย่าไปใส่ใจ อย่าไปถือสา หรือหลีกเลี่ยงที่จะมีส่วนร่วมหรือเข้าไปยุ่งเกี่ยวในกิจกรรมนั้นๆ เสีย

สุดท้าย ถ้าคุณเป็นคนที่ให้อภัยคนอื่นได้ยาก ชอบถือโทษโกรธเคืองคนอื่น แม้แต่เรื่องเล็กน้อย เจ้าระเบียบ ขี้รำคาญ คุณควรฝึกการให้อภัยให้มากๆ ให้ถือว่าเป็นการทำทานเสีย ในโลกนี้มีคนเห็นแก่ตัวเห็นแก่ได้ตามสัญชาตญาณของตัวเองมากมาย เพราะไม่ได้ถูกอบรมมาอย่างดี ถ้าเราไปถือโทษโกรธเคืองเขา ก็เหมือนเอาพิเสนไปแลกเกลือ จิตเราก็จะขุ่นมัว ไม่คุ้มกับได้

ทุกข์ในทุกๆ กรณีมีเหตุผลและมีทางออกในแบบของมัน ลองมองและพิจารณาให้ถี่ถ้วน แล้วคุณจะทราบทางออกให้ใจคุณได้…พ้นทุกข์ ..